Nieuws – 02 Nov 2023

Politieke partijen willen arbeidsmigratie beperken, maar hoe?

(Bron Flexnieuws-arbeidsmarkt-politiek 02-11-2023)

 Eén op de drie uitzendkrachten is arbeidsmigrant. Zij zijn cruciaal om Nederland draaiende te houden, zeggen (uitzend)werkgevers. Zij leggen teveel druk op de woningmarkt en voorzieningen, zegt Den Haag. De politieke partijen vertellen in hun verkiezingsprogramma hoe zij meer grip denken te krijgen op arbeidsmigratie.

Jaarlijks komen er ongeveer 800.000 arbeidsmigranten naar Nederland, ruim de helft (59%) zijn Polen, gevolgd door Roemen (13%) en Bulgaren (7%) en tal van andere (EU-)landen. Zij werken met name in de transport, land- en tuinbouw (seizoenswerk), maar ook de horeca en de bouw hebben deze arbeidsmigranten hard nodig.

En van alle arbeidsmigranten werkt bijna de helft als uitzendkracht, waarmee deze doelgroep zeer belangrijk is voor de uitzendbranche. De conclusie van het rapport ‘Bemiddeling en inhuur van arbeidsmigranten’ dat ABN AMRO vorig jaar publiceerde is dan ook dat er een blijvende behoefte is aan (goede bemiddeling) van arbeidsmigranten.

Dat de arbeidsmigrant van wezenlijk belang is voor de Nederlandse economie blijkt ook uit onderzoek door SEO, in opdracht van de ABU. Volgens dit onderzoek zal arbeidsmigratie nog een hoge vlucht nemen. Het aantal arbeidsmigranten neemt naar verwachting toe tot bijna 1,2 miljoen in 2030.

Voor werkgevers is het wel duidelijk. Arbeidsmigranten zijn keihard nodig om de Nederlandse economie draaiende te houden. Niet voor niets stelt Antoine Reijnders van VNO-NCW in zijn column dat grote maatschappelijke opgaven in Nederland in gevaar komen door het personeelstekort.

Arbeidsmigratie, maar ook regulering, zzp en de krapte kwamen uitvoerig aanbod in tijdens het ABU/BNR verkiezingsdebat. Juist op het thema arbeidsmigratie botsten de aanwezige partijen (VVD, D66, CU, NSC en GL/PvdA) het meest.

Maar als het aan Den Haag ligt moeten we arbeidsmigratie juist terugdringen. “Moeten we in een dichtbevolkt land met een goed ontwikkelde kenniseconomie wel Roemenen en Bulgaren hierheen halen om de tomaten een cent goedkoper in de supermarkt te kunnen krijgen?” Die retorische vraag stelde Stan Kaatee, Directeur-Generaal Werk op het Ministerie van SZW, tijdens de recente Arbeidsmarkt Poort bijeenkomst 24 oktober jl.

Volgens de topambtenaar ervaren de ondernemers (inclusief de uitzenders die arbeidsmigranten bemiddelen, red.) dit zelf niet, maar is er wel degelijk het probleem van de huisvesting en zet arbeidsmigratie druk op de sociale cohesie binnen (kleinere) gemeenschappen. Werkgevers (en bemiddelaars) van arbeidsmigranten hebben wel de lusten, niet de lasten.

Volgens Kaatee moeten we als Nederland keuzes maken; welke sectoren voor onze economie zijn wel, en welke zijn niet belangrijk.

De reactie van ABU-directeur Jurriën Koops tijdens de Arbeidsmarkt Poort: ‘maak dan die keuzes, welke sectoren willen we wel en niet in onze economie?’ Daarop zei Kaatee dat dit niet aan hem is.

Want dat is aan de politiek. En, van links tot rechts, is men in Den Haag veel kritischer geworden over arbeidsmigratie. In eerste instantie door de behoefte aan meer bescherming van de onderkant van de arbeidsmarkt. Vele krantenberichten over onderbetaling en erbarmelijke omstandigheden waaronder arbeidsmigranten moeten werken en wonen hebben gezorgd voor meer aandacht voor dit onderwerp. Maar ook de wooncrisis speelt een rol; huisvesting van arbeidsmigranten zorgt voor verdringing op de toch al overspannen woningmarkt, zo is de redenering. Bovendien leidt arbeidsmigratie tot een toenemende druk op voorzieningen. Dat alles maakt dat het een belangrijk thema is bij komende verkiezingen.

In hun verkiezingsprogramma’s komen de meeste partijen dan ook met maatregelen om arbeidsmigratie te beperken.

PvdA/GroenLinks: geen plek voor uitbuiting

Linkse partijen zijn traditiegetrouw het meest uitgesproken tegen arbeidsmigratie. De politici vrezen dat ‘goedkopere’ arbeidsmigranten oneerlijke concurrentie op arbeidsvoorwaarden in de hand werkt.

In het concept verkiezingsprogramma van PvdA en GroenLinks staat dat de partijen ‘geen plek meer zien voor ondernemingen die alleen maar winstgevend kunnen zijn door buitenlandse werknemers uit te buiten.’

SP: verplichting bij vergunningsaanvraag

Ook volgens de SP leidt ‘ongecontroleerde migratie’ op dit moment tot ‘uitbuiting, tot leegloop van andere landen (de zogeheten ‘braindrain’) en tot ontworteling van gemeenschappen’. Vooral de werkgevers profiteren van arbeidsmigratie, terwijl publieke voorzieningen en de volkshuisvesting onder druk staan, zo stelt de SP.

De SP pleit er daarom voor dat werkgevers bij een vergunningsaanvraag verplicht worden aan te tonen dat zij beslist mensen uit andere landen nodig hebben (ook uit de EU) en voldoende goede huisvesting beschikbaar is.

Dat laatste is opvallend, omdat juist de SP eerder heeft gepleit voor scheiding van ‘bed en baas’. Om afhankelijkheid van de (uitzend)werkgevers tegen te gaan, moet het arbeidscontract en het huurcontract losgekoppeld worden. Dat staat overigens ook in het rapport Aanjaagteam Arbeidsmigranten (Commissie Roemer.)

PVV: tewerkstellingsvergunningen

De PVV wil zelfs tewerkstellingsvergunningen voor arbeidsmigranten binnen de EU invoeren, iets wat nu alleen geldt voor arbeidsmigranten van buiten de EU. Ook wil de partij een ‘opt-out’ voor EU-regelgeving rond migratie.

Een werkvergunning is nu alleen nodig werkgever als een werkgever iemand van buiten de EER (Europees Economische Ruimte) in dienst wilt nemen. Binnen de EU geldt immers vrij verkeer van personen, waaronder werknemers.

BBB: orange card

De BBB wil een ‘Orange Card’ voor arbeidsmigranten instellen, naar voorbeeld van de ‘Green Card’ in de Verenigde Staten. Daarmee willen zij arbeidsmigratie afremmen en selectief zijn in welke buitenlandse medewerkers naar Nederland kunnen komen. Hiermee kunnen deze mensen een periode van vijf jaar in Nederland werken. De Orange Card kan daarna met nog eens vijf jaar verlengd worden.

NSC: mogelijk afspraken over beperken Polen

Nieuw Sociaal Contract (NSC) wil strikte eisen gaan stellen aan de arbeidsvoorwaarden en huisvesting van arbeidsmigranten. NSC pleit daarnaast voor een betere regulering van de uitzendsector en een ‘harde aanpak’ van malafide uitzendconstructies. Hoe is vooralsnog onduidelijk.

Pieter Omtzigt vindt dat we moeten uitgaan van een gewenste maximale instroom van 50.000 mensen per jaar. Wordt dit overschreden, dan moet er aanvullend beleid komen. Onduidelijk is wat dit voor arbeidsmigratie betekent, want NSC gooit hier alle vormen van migratie op één hoop.

Wel heeft Omtzigt  tegenover RTL Nieuws gezegd dat zijn partij ‘– als dat nodig is – in Europa afspraken wil maken over het beperken van het aantal Polen en andere EU-burgers die hier kunnen komen werken’.

De partij is van mening dat lidstaten enige controle moeten krijgen in het verkeer van personen binnen de Unie om grip te krijgen op arbeidsmigratie.

Arbeidsmigranten van buiten de EU wil de partij controleren door middel van een puntenmodel naar het Canadees model, waarbij onder andere leeftijd, opleidingsniveau, ervaring en talenkennis worden meegewogen.

Ook de instroom van expats wil de partij verminderen, onder andere door de fiscale voordelen van expats te verminderen.

Eind oktober heeft een meerderheid van de Tweede Kamer ingestemd met een voorstel van Omtzigt belastingregelgeving voor expats (30%-regeling) te versoberen.

VVD: grip op arbeidsmigratie

Opvallend, ook de liberale partijen zijn voor strengere regels voor het toelaten van arbeidsmigranten. Ook de VVD wil meer grip op arbeidsmigratie: ‘We moeten kritischer zijn welke arbeidsmigranten (van buiten de EU) onze samenleving wel kan gebruiken en welke niet.’

Volgens de VVD is aan arbeidsmigratie lange tijd te weinig voorwaarden gesteld, wat heeft geleid tot snelle stijging van het aantal arbeidsmigranten. Als het aan de VVD ligt moeten ‘arbeidsmigranten kunnen aantonen dat ze van toegevoegde waarde zijn voor ons land’. En werkgevers krijgen (meer) verantwoordelijkheid. ‘Als zij zich ergens willen vestigen moeten ze eerst aantonen dat de voorzieningen voor arbeidsmigranten op orde zijn en dat de buurt dit kan dragen.’

Ook wil de VVD wil – in lijn met de aanbevelingen van de Commissie Roemer – doorgaan met het aanpakken van malafide uitzendbureaus. Daarover zijn vrijwel alle partijen het eens.

Problemen als druk op de woningmarkt en voorzieningen door arbeidsmigratie kunnen gedeeltelijk worden ondervangen door circulaire arbeidsmigratie. De werkende doet in Nederland als gastland ervaring op en verdient hier een aantal (5) jaar geld, waarna de werkende terugkeert naar het thuisland en zijn of haar ervaring en expertise daar inzet. Daar profiteren beide landen – en de werkende zelf – van. Daarmee neem je de vrees weg dat arbeidsmigranten zich blijvend zullen gaan vestigen in Nederland. Zeker voor arbeidsmigratie van buiten de EU zou circulaire arbeidsmigratie uitkomst kunnen bieden.

Circulaire arbeidsmigratie is iets waar OTTO-topman Frank van Gool als voorvechter van goed gereguleerde arbeidsmigratie al langere tijd voor pleit. Niet voor niets hebben OTTO Health Care en Universitas Pelita Harapan eerder dit jaar een overeenkomst gesloten om Indonesische verpleegkundigen gedurende maximaal 5 jaar in Nederland te laten werken. Daarna keren ze weer terug naar een van de aan de universiteit gelieerde ziekenhuizen in Indonesië.

Oud- ChristenUnie leider Gert-Jan Segers is overigens sinds 1 juli jl. strategisch adviseur bij uitzendbureau OTTO WorkForce. Als ‘kwartiermaker’ moet hij politiek Den Haag warm maken voor het idee van circulaire arbeidsmigratie van buiten de EU.

Is circulaire arbeidsmigratie het model van de toekomst? Misschien wel, maar gezien de huidige teneur in Den Haag is het geen gemakkelijke opgave de politiek daarvan te overtuigen.